Các công trình đình thờ ở nhiều thôn mang một dấu ấn văn hóa độc đáo và tiêu biểu cho các tác phẩm điêu khắc truyền thống. Vì vậy những ngôi đình luôn là niềm tự hào của người dân nơi đó. Đình là nơi linh thiêng nhất để thờ các vị thần linh, các vị vua hoặc những người có công xây dựng đất nước. Nó thường được xây dựng ở nơi cao ráo thoáng mát, trên nóc có đôi rồng chầu mặt nguyệt, trên xà là những bức hoành phi câu đối. Điển hình nhất là đình làng Cót (Đình Hạ Yên Quyết) là công trình kiến trúc văn hóa của dân tộc. Nơi đây gắn liền với bao câu chuyện lịch sử xa xưa.
Dù có bận rộn nơi xa thì đến lễ hội tại nơi đây con cháu trong làng vẫn luôn có mặt trở về với cội nguồn. Thông qua những hoạt động này góp phần tạo sự liên kết, giao lưu văn hóa giữa những người trong làng. Điều này lâu ngày đã trở thành một nét văn hóa truyền thống. Nhờ có đình thờ phụng này mà người dân nơi đây đoàn kết và có một cuộc sống bình an.
Câu chuyện lịch sử thời xưa
Đình làng Cót được xây lại năm 1832. Tên thường gọi là Hạ Yên Quyết. Đình là nơi thờ phụng Nhị vị thần núi Cao Sơn Đại vương, Quý Minh đại vương thời Hùng vương thứ 18 và vua Lý Phật Tử đã trở thành di tích lịch sử.
Đầu thế kỷ XIX, làng Yên Quyết thuộc tổng Dịch Vọng, huyện Từ Liêm, phủ Quốc Oai, trấn Sơn Tây; tới năm Minh Mạng thứ 12 (1831) cắt về phủ Hoài Đức, tỉnh Hà Nội. Tháng 12-1942 lại thuộc đại lý Hoàn Long, tỉnh Hà Đông. Thời kỳ Pháp tạm chiếm có tên gọi bí mật là xã Song Yên. Đầu năm 1956 thuộc xã Yên Hoà, quận 6, ngoại thành Hà Nội. Đến năm 1961 nửa phố Cầu Giấy cắt về nội thành, còn lại xã Yên Hoà thuộc huyện Từ Liêm. Cuối thế kỷ XX, xã Yên Hoà trở thành một phường nội thành thuộc quận Cầu Giấy, rồi hoàn toàn đô thị hoá.
Làng Yên Quyết ở ven bờ tây sông Tô Lịch; gồm 2 thôn Thượng, Hạ, được gọi chung bằng tên nôm “Kẻ Cót”. Đó là một vùng quê giàu truyền thống hiếu học và khoa bảng; nằm trong “tứ danh hương” (Mỗ, La, Canh, Cót). Nơi đây đã đóng góp hàng chục tiến sĩ nho học và nhiều hương cống thời Hậu Lê, rồi cử nhân thời Nguyễn. Đầu cầu Cót hiện có ngôi miếu Chợ (Đông Miếu) cũng là một di tích văn hóa đã xếp hạng.
Đình Hạ Yên Quyết
Thôn Hạ Yên Quyết nổi tiếng từ xưa bởi nghề vàng mã; còn thôn Thượng chuyên làm giấy. Đình Hạ Yên Quyết là nơi dân làng thờ làm thành hoàng các vị thần Cao Sơn, Quý Minh thuộc nhóm “Tản Viên sơn thánh” và phối thờ vua Lý Phật Tử (mất năm 602). Đình được xây trên một gò đất rộng rãi và cao ráo; hợp thế phong thủy với 2 ao ở 2 bên. Có câu ca dao địa phương như sau:
Đình làm trên mắt hoàng xà
Có gò con nhái nhảy qua bên ngoài
Đình Hạ Yên Quyết tên nôm là đình Cót; ngoài các sơn thần Cao Sơn và Quý Minh còn thờ Lý Phật Tử, hiện địa chỉ ở số 34, ngõ 251 phố Nguyễn Khang, phường Yên Hòa, quận Cầu Giấy, Hà Nội.
Năm 1994, Bộ Văn hóa và Thông tin đã xếp hạng đình làng Hạ Yên Quyết là Di tích kiến trúc – nghệ thuật quốc gia; cùng đợt với ngôi chùa Ngọc Quán Tự gần đấy vốn có từ trước năm 1642.
Công trình kiến trúc đình Hạ Yên Quyết
Khuôn viên đình Hạ Yên Quyết um tùm cây xanh với tường gạch bao quanh. Đình cũng quay hướng nam như cổng làng đồ sộ ở ngay bên cạnh. Phía trước và bên hữu đình có ao nước hình chữ nhật cách ly với những nhà dân xây san sát che hết tầm nhìn. Cổng ngách bên tả mới xây mở ra đường làng và ao nước thứ ba. Bên hữu cũng có một cổng ngách trong ngõ nhỏ.
Từ đường làng, du khách rẽ trái vào cổng chính thấy ngay bên phải là một tam quan; gồm 2 trụ biểu to nối với 2 bức tường có đắp phù điêu; hai bên có 2 cửa phụ xây kiểu chồng diêm, mái lợp giả ngói ống. Đi qua tam quan và sân gạch thứ hai, khách sẽ đến một nghi môn; với 5 bậc thềm rồng để bước lên sân thứ ba cùng với tòa đại đình tọa lạc trên nền cao của đỉnh gò con nhái.
Thiết kế các gian đình
Tòa tiền tế gồm 5 gian cửa bức bàn; bên trong có các bức cốn mê được trang trí bằng những đề tài quen thuộc; như rồng ổ, rồng cuốn thủy, long ly quy phượng và tùng cúc trúc mai. Bốn đầu dư gian giữa chạm lộng kết hợp chạm nổi hình rồng, các bẩy hiên thì chạm nổi hình hoa lá.
Tòa trung đường nối liền với đại bái bởi một gian nhỏ đổ trần bê tông; tiếp theo là 3 gian với hai hàng chân cột, được tập trung trang trí hình rồng ổ ở trên hai bức cốn phía trong. Hậu cung gồm 3 gian 2 chái chạy ngang theo kiểu “chữ Công”. Tất cả các mái đình đều lợp ngói ta với đầu đao và bờ nóc được đắp bằng các đề tài truyền thống.
Đình được xem là một trong những di sản nước ta
Không ai biết đích xác đình Hạ Yên Quyết có từ khi nào; chỉ biết đình được xây lại vào năm Minh Mạng thứ 13 (1832). Dù ngôi đình gần đây đã qua đại trùng tu song vẫn bảo lưu dáng dấp nghệ thuật kiến trúc của thời Nguyễn. Hội đình làng diễn ra hàng năm từ ngày 10 đến 15 tháng Hai âm lịch với lễ cúng tế thần hoàng và các trò vui dân gian. Xưa kia còn có tục nuôi lợn thờ của các giáp trưởng đăng cai lễ hội.
Nguồn: Didulich.net
